Şeyhine bu derece bağlananları öven bir kitap varmış. Bu kadar uç bir örneği bir kitaba koymanın ve yayınlamanın nasıl bir hayra hizmet edeceğini umuyorlar acaba?
Benim peygamberimin hadisine göre ise "Allah'a isyan olan yerde kula itaat yoktur."
Lütfen artık kimse bu gibi yanlışlıkları savunmasın.
İster senden olsun ister benden, bu gibi fikirleri yayanlar İslam'a ve müslümanlara zarar vermeye çalışmış olurlar. Kendi liderlerine ölesiye bağlı ama İslam'a uzak olan oluşumlar, işte bu tür yanlışlıklardan besleniyor.
Böyle yanlışları tevil etmeye kalkışarak yeni fitnelerin oluşmasına zemin hazırlanmamalı.
Böyle bir itaat çeşidinin İslam ile bir alakası yoktur.
JET İMAMLARDAN DAHA TEHLİKELİ OLANLAR: JET FETVACILAR
Şu zamane hocaları, kendilerine bir ayakkabı almak için ayırdıkları zaman ve yaptıkları araştırma kadar, her bir fetva için de zaman ayırıp araştırma yapabilselerdi keşke. Maalesef sorulur sorulmaz hemen şipşak cevap veriyorlar. Hızlı ve ucuz... Alın terinin değmediği fetvalar bunlar.
Halbuki,
Ayakkabıda yapılacak yanlış, parayı yakar, çöpe atar, belki biraz da ökçeleri yaralar.
Ama fetvada yapılacak yanlış, canı yakar, hocayı cehenneme atar ve belki de öbür dünyasını tamamen karartır.
Ayakkabıda yapılacak yanlış, parayı yakar, çöpe atar, belki biraz da ökçeleri yaralar.
Ama fetvada yapılacak yanlış, canı yakar, hocayı cehenneme atar ve belki de öbür dünyasını tamamen karartır.
Bunu kavrayabilmek için daha ne kadar okumak lazım?
Öbür dünya mı, yakın dünya mı?
Dikkat edin! Gelecek olan her şey yakındır
Sonunda toprak, her canlıdan bir gün nasibini alacaktır.
Sonunda toprak, her canlıdan bir gün nasibini alacaktır.
İMAMLA CEMAATİN ARASINI AYIRMAYAN MİNBER !
BİR MİNBER MODELİ
Türkiye'de, hutbenin okunduğu yer olan minber, bazı camilerde cemaat ile imamı birbirinden ayırmaktadır.
Türkiye'de, hutbenin okunduğu yer olan minber, bazı camilerde cemaat ile imamı birbirinden ayırmaktadır.
Namaz kılarken caminin ön tarafında ilk safların sağında ve minber ile duvar arasında kalan cemaatin, imamın hareketlerini takip edemediği hep şikayet edilmektedir.
İşte bu problemi çözecek bir örnek Ankara/Tacettin Dergahı'ndaki camide var.
Bu minberin bir model olabileceği kanaatindeyim.
İşte bu problemi çözecek bir örnek Ankara/Tacettin Dergahı'ndaki camide var.
Bu minberin bir model olabileceği kanaatindeyim.
KUR'AN KURSU PARASI KURBAN ORGANİZASYONUNA AKTARILABİLİR Mİ?
Herhangi bir kurban organizasyonunda görevli olanların DİKKATİNE !
Genel merkeziniz size para gönderip bununla örneğin 30-40 kurban satın al, kes ve dağıt diyor. Ama gönderilen para bu kadar hayvan satın almak için yeterli değilse ve piyasa daha pahalıysa bu durumda, vakfın diğer paralarından ya da derneğin ve kuran kursunun paralarından buraya ilave edilerek o kurbanlar kesilemez.
Çünkü;
1) Böyle bir şey yapıldığında o vakıf paraları, adına kurban kesilecek kişilere hibe edilmiş olur. Ama adına kurban kesilecek kişiler dinen zengin kişilerdir. Vakıf, kurs ya da hayır paraları, bu zenginlere yardım için harcanamaz.
2) Vakıf, dernek ve kurs paraları vatandaştan toplanırken bunların nereye harcanacağına dair söz verilmiştir. Bu söze ihanet edilemez. Vakıf malına hıyanet olmaz. Hayır parası hangi amaçla toplandıysa ancak o amaç için kullanılabilir.
3) Bir kurban hissesi kimin adına kesilecekse, o hissenin bütün parasının o kişi tarafından verilmiş olması gerekir. Birkaç kişiden para toplanıp bununla "bir" hisse kesilemez. Aksi halde o kişilerin kurbanı geçersiz olur.
Velhasıl, kurban organizasyonları hassasiyet ister, diyorum.
Kurban organizasyonlarının daha şeffaf hale gelmesi hakkındaki geçmişte yazdığım bir yazı için TIKLAYINIZ
Genel merkeziniz size para gönderip bununla örneğin 30-40 kurban satın al, kes ve dağıt diyor. Ama gönderilen para bu kadar hayvan satın almak için yeterli değilse ve piyasa daha pahalıysa bu durumda, vakfın diğer paralarından ya da derneğin ve kuran kursunun paralarından buraya ilave edilerek o kurbanlar kesilemez.
Çünkü;
1) Böyle bir şey yapıldığında o vakıf paraları, adına kurban kesilecek kişilere hibe edilmiş olur. Ama adına kurban kesilecek kişiler dinen zengin kişilerdir. Vakıf, kurs ya da hayır paraları, bu zenginlere yardım için harcanamaz.
2) Vakıf, dernek ve kurs paraları vatandaştan toplanırken bunların nereye harcanacağına dair söz verilmiştir. Bu söze ihanet edilemez. Vakıf malına hıyanet olmaz. Hayır parası hangi amaçla toplandıysa ancak o amaç için kullanılabilir.
3) Bir kurban hissesi kimin adına kesilecekse, o hissenin bütün parasının o kişi tarafından verilmiş olması gerekir. Birkaç kişiden para toplanıp bununla "bir" hisse kesilemez. Aksi halde o kişilerin kurbanı geçersiz olur.
Velhasıl, kurban organizasyonları hassasiyet ister, diyorum.
Kurban organizasyonlarının daha şeffaf hale gelmesi hakkındaki geçmişte yazdığım bir yazı için TIKLAYINIZ
Allah'ın korumasındaki ümmet
Allah hiçbir millete zalimleri musallat etmesin. Ulemamızı daima Hakk’ın yanında eylesin.
Hasan Basri’nin
bir rivayeti:
“Âlimler
umerâya yağcılık yapmadıkça,
salihler kötüleri tezkiye etmediği sürece ve hayırlı olanlar şerlilere
yaranmaya çalışmadıkça bu ümmet Allah'ın koruması altında olacaktır. Ancak ne zaman
ki bunları yaparlar, Allah da onların üstündeki korumasını kaldırır,
içlerindeki zorbaları onlara musallat eder, zorbalar da çok kötü azap
çektirirler. Allah onları yoksulluk ve fakirliğe uğratır ve kalplerine korku
salar. ”
(Maverdî, Edebü’d-dünyâ
ve’d-dîn, s. 83).
Hacda ve umrede ibadetleri sakatlayan aletler: cep telefonları, kameralar...
Hac ve umre bir çoğumuzun bir türlü yapmaya muvaffak olamadığı ibadetlerden.
Gitmeye muvaffak olanların bazılarının da oralardaki her anını kaydetme ve fotoğraflama merakı oluyor.
Hele bir de bazıları kamerayı kendine doğru tutup "işte şimdi Kabe'deyiz, tavaftayız, dönüyoruz", "işte Ravza'dayız, dua ediyoruz" diye diye çekim yapıyorlar ya... Ben bunları gördükçe bu işlerde bir yanlışlık var diyorum.
Hatıra fotoğraflarına sözüm yok.
Ama bir müslüman ibadet yaparken neden kendini kaydeder, kaydettirir?
Allah'ın evi Kabe'nin etrafında tavaf ederken ya da Peygamberimizinin Ravzasında ibadet ederken, O'na salatü selam okurken neden kendimizin videosunu, selfiesini çekeriz?
Dönünce birilerine göstermek için mi?
Hani ibadetler sırf Allah için yapılırdı.
Başkalarına göstermek için yapılan ibadetin sevabı olur mu? Bu bir riya ve gösteriş değil mi?
Bence hacca ve umreye giden kardeşlerimizin oralarda cep telefonu ve fotoğraf makinlarına dikkat etmeleri ve mümkün olduğunca bunları cepten ve çantadan çıkarmamaları önem arz ediyor.
Rabbim bizim amelimizi görür ve bilir. Başka kayda ihtiyaç yok. Ömrümüzde bir defa gittiğimiz o yerlerde ibadetlerimizi sakatlamayalım.
İbadet yapmadığımız zamanlarda kıyıda, köşede, otururken, gezerken... hatıra fotoğrafı çekebiliriz ama;
Tavaf fotoğrafına hayır!
Dua fotoğrafına hayır!
Namaz fotoğrafına hayır!
Peygamberimizi selamlarken fotoğrafa hayır!
Dr. Bilal ESEN
Gitmeye muvaffak olanların bazılarının da oralardaki her anını kaydetme ve fotoğraflama merakı oluyor.
Hele bir de bazıları kamerayı kendine doğru tutup "işte şimdi Kabe'deyiz, tavaftayız, dönüyoruz", "işte Ravza'dayız, dua ediyoruz" diye diye çekim yapıyorlar ya... Ben bunları gördükçe bu işlerde bir yanlışlık var diyorum.
Hatıra fotoğraflarına sözüm yok.
Ama bir müslüman ibadet yaparken neden kendini kaydeder, kaydettirir?
Allah'ın evi Kabe'nin etrafında tavaf ederken ya da Peygamberimizinin Ravzasında ibadet ederken, O'na salatü selam okurken neden kendimizin videosunu, selfiesini çekeriz?
Dönünce birilerine göstermek için mi?
Hani ibadetler sırf Allah için yapılırdı.
Başkalarına göstermek için yapılan ibadetin sevabı olur mu? Bu bir riya ve gösteriş değil mi?
Bence hacca ve umreye giden kardeşlerimizin oralarda cep telefonu ve fotoğraf makinlarına dikkat etmeleri ve mümkün olduğunca bunları cepten ve çantadan çıkarmamaları önem arz ediyor.
Rabbim bizim amelimizi görür ve bilir. Başka kayda ihtiyaç yok. Ömrümüzde bir defa gittiğimiz o yerlerde ibadetlerimizi sakatlamayalım.
İbadet yapmadığımız zamanlarda kıyıda, köşede, otururken, gezerken... hatıra fotoğrafı çekebiliriz ama;
Tavaf fotoğrafına hayır!
Dua fotoğrafına hayır!
Namaz fotoğrafına hayır!
Peygamberimizi selamlarken fotoğrafa hayır!
Dr. Bilal ESEN
Vahdet mi cemaat mi?
"Vahdet" kelimesi yerine "cemaat" kelimesini koydum gitti.
Bence Müslümanların vahdeti olmaz, ama bir cemaati, bir ümmeti olabilir. Hepimiz bir cemaat/ümmet halinde beraber olabiliriz.
Bu mesele, o malum cemaat meselesiyle karıştırılmasın, "EHL-İ SÜNNET VE'L-CEMAAT" deyimindeki cemaatten olmayı kastediyorum.
Hani o "kesrette vahdet" gibi tabirler var ya. Onlar da bana biraz muğlak geliyor ve bâtınî yorumlardan esinlenmiş gibi görüyorum o ifadeleri. Kesrette vahdet ifadesi müslümanların birliği değil, olsa olsa Yaratıcının birliği anlamında olabilir. Yaratılanlar çok ama Yaradan bir.
Ne diyelim,
Allah'ın yardımı cemaatle beraberdir, cemaat üzerinedir.
-----------------------
Not 1: Şöyle düşünüyorum: Vahdet kelimesi daha çok zatiyetle alakalı. Ve Müslümanların "vahdet"i toplum içinde kendi kişiselliklerini yitirmelerini, birbirinin aynı olan fertler haline gelmelerini çağrıştırıyor. Halbuki, herkesin tek tip olması değil ki hedefimiz.
Ama "cemaa" kökünden gelen kelimelerle ifade edilirse, "cemaat" olmak, tek tek fertlerin kendi kişiselliklerini ve farklılıklarını koruyarak aynı hedefte toplanmalarını ifade etmiş olur, kanaatindeyim.
Not 2: Vahdet namazı (!)
Müslümanların toplu olarak kıldığı namaza eskiden beri "cemaatle namaz" (salatü'l-cemaa, es-salat fi cemaatin) dendiğini biliyoruz. Peygamberimizin hadislerinde de bir imamın arkasında toplu olarak kılınan namaz hakkında "cemaat" tabiri geçiyor.
Ama birilerine bu yeterli gelmemiş ya da "cemaat" kelimesi "ehl-i sünnet"i çağrıştırdığı için bundan hoşlanmamış olacaklar ki, yeni bir kavram icat etmişler: "vahdet namazı".
Ben bu "vahdet namazı" kavramından da hiç hazzetmedim. Müslümanların "cemaatle" kıldığı namaz varken, böyle yeni uydurma tabirlere ne gerek var?
İlgili haber için bkz.
http://aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycanda-vahdet-namazi-kilindi/508944
LÜZUMSUZ SORULARIN FETVASINI ARAMAK !
Bir romanda yer alması bakımından tarihi gerçekliği tartışılabilir olsa da, mevzuyla ilgili güzel bir tasvir yapılmış.
İşte din konusunda kendisine danışılan, fetva sorulan kimselerin karşılaştığı lüzumsuz sorulara örnekler:
Hz. Hüseyin'in, Kerbela'ya doğru yola çıkmadan önce Mekke'ye geldiği, orada ümmetin o günkü sıkıntıları ve hilafet sorunuyla ilgili çare aradığı günlerdi. Etrafını zaman zaman insanlar sarıyordu.
"Kimi Tufan günü inananları kurtaran geminin boyunu posunu merak ediyor, kimi Yusuf Nebiye aşık olan Züleyhanın yaşını başını soruyordu... bir dilenci ona yanaşıp ısrarla Âdem Aleyhisselamın dünyada yediği ilk yemeği sorunca nihayet İmam sinirlenmiş ve sırf bu dilenciden uzaklaşmak için mekanı terk etmişti... Pazara girdikleri vakit pusudalarmışcasına bekleşen sözde meraklı müminler yine etraflarını kuşatmıştı.. Adamlardan biri devesini abdestsizken otardığını, bu yüzden onun sütünün kendisine haram olup olmadığını soruyordu. Bir başkası, böylesi sütlerin koyulduğu kaplardan daha sonra zemzem içmenin hükmünü öğrenmek arzusundaydı. Aldıkları cevapları beğenmeyip tatmin olmaz iştahlarla, itirazlarını artırarak yeniliyorlardı... “Ameller niyetlere göredir ve ben Dedem gibi vahiyle desteklenmiyorum deyiverdi. Sözün fazlası gönülleri bozacaktı. Allah’ın selamıyla oradan uzaklaşmaya başladı." (Ahmet Turgut, İlk Kerbelâ Romanı: Aşkın Şehidi, s. 133, 138, 148)
İşte din konusunda kendisine danışılan, fetva sorulan kimselerin karşılaştığı lüzumsuz sorulara örnekler:
Hz. Hüseyin'in, Kerbela'ya doğru yola çıkmadan önce Mekke'ye geldiği, orada ümmetin o günkü sıkıntıları ve hilafet sorunuyla ilgili çare aradığı günlerdi. Etrafını zaman zaman insanlar sarıyordu.
"Kimi Tufan günü inananları kurtaran geminin boyunu posunu merak ediyor, kimi Yusuf Nebiye aşık olan Züleyhanın yaşını başını soruyordu... bir dilenci ona yanaşıp ısrarla Âdem Aleyhisselamın dünyada yediği ilk yemeği sorunca nihayet İmam sinirlenmiş ve sırf bu dilenciden uzaklaşmak için mekanı terk etmişti... Pazara girdikleri vakit pusudalarmışcasına bekleşen sözde meraklı müminler yine etraflarını kuşatmıştı.. Adamlardan biri devesini abdestsizken otardığını, bu yüzden onun sütünün kendisine haram olup olmadığını soruyordu. Bir başkası, böylesi sütlerin koyulduğu kaplardan daha sonra zemzem içmenin hükmünü öğrenmek arzusundaydı. Aldıkları cevapları beğenmeyip tatmin olmaz iştahlarla, itirazlarını artırarak yeniliyorlardı... “Ameller niyetlere göredir ve ben Dedem gibi vahiyle desteklenmiyorum deyiverdi. Sözün fazlası gönülleri bozacaktı. Allah’ın selamıyla oradan uzaklaşmaya başladı." (Ahmet Turgut, İlk Kerbelâ Romanı: Aşkın Şehidi, s. 133, 138, 148)
İMZALI FETVA !
Artık ben, "şu heyet şöyle fetva verdi", "bu kuruluş böyle cevapladı" gibi sözlere pek inanmıyorum.
Zamanımızda fetva heyetlerine atfedilen fakat imzasız yayınlanan açıklamalar bana göre "nisbeti meçhul" fetvalardır ve bunlara göre hareket edilemez.
O kurumun kendi sitesinde yayınlansa dahi, imzasız yayınlanmışsa ya da fetva sahiplerinin adı belirtilmemişse güvenmiyorum. Çünkü şimdiye kadar bu konuda çok şeyler duydum. O heyetlerde yer alan kişilerin bu fetvalardan habersiz olduklarını, bu fetvaların aksini söylediklerini defalarca gördüm, duydum.
Ancak imzalı halde görürsem bir fetvanın onlara ait olduğunu anlarım.
İşte mesela Libya Fetva Kurumu. Yayınladığı fetvayı imzalarıyla birlikte yayınlıyor. Takdire şayan.
Bence bir kurum, fetvasına güveniyorsa, o fetvayı imzalı yayınlar. İmzaları silerek, fetvacıların adlarını gizleyerek, fetva yayınlamanın ne mantığı olabilir ki?
Örnek verdiğim imzalı fetvanın kaynağı: https://www.facebook.com/
6 Eylül 2015
Bilal ESEN
Zamanımızda fetva heyetlerine atfedilen fakat imzasız yayınlanan açıklamalar bana göre "nisbeti meçhul" fetvalardır ve bunlara göre hareket edilemez.
O kurumun kendi sitesinde yayınlansa dahi, imzasız yayınlanmışsa ya da fetva sahiplerinin adı belirtilmemişse güvenmiyorum. Çünkü şimdiye kadar bu konuda çok şeyler duydum. O heyetlerde yer alan kişilerin bu fetvalardan habersiz olduklarını, bu fetvaların aksini söylediklerini defalarca gördüm, duydum.
Ancak imzalı halde görürsem bir fetvanın onlara ait olduğunu anlarım.
İşte mesela Libya Fetva Kurumu. Yayınladığı fetvayı imzalarıyla birlikte yayınlıyor. Takdire şayan.
Bence bir kurum, fetvasına güveniyorsa, o fetvayı imzalı yayınlar. İmzaları silerek, fetvacıların adlarını gizleyerek, fetva yayınlamanın ne mantığı olabilir ki?
Örnek verdiğim imzalı fetvanın kaynağı: https://www.facebook.com/
6 Eylül 2015
Bilal ESEN
KURBAN ORGANİZASYONLARINDA ŞEFFAF SÖZLEŞME
Kurban bayramında hayır kuruluşları tarafından gerçekleştirilen kurban organizasyonları bağlamında öne çıkması gereken kavram "vekaletle kurban"dır. "Kurban bağışı" tabirinin bile maksadı tam olarak anlatmadığı kanaatindeyim. Burada bir kurbanın dine uygun olarak kesilmesi kadar, vekalet verenin (müvekkilin) bilgisi ve iznine göre davranılması yani vekalet şartlarına uygun hareket edilmesi ve böylece güven verici şeffaf bir organizasyon gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Ne yazık ki, bir çok kuruluş bu vekaletin içeriği hakkında detaylı bir taahhütte bulunmamakta, bu da kuşkulara neden olabilmektedir.
Kurban organizasyonlarında sadece kurban kesme yoktur; vekalet veren adına hayvan satın alma, kesme, etini ve deri gibi parçalarını dağıtma şeklinde bir çok işlem söz konusu olduğu gibi, bütün bu işlemler için hizmet bedeli alınıp alınmadığı, alınıyorsa hangi bedellerin alındığı, paradan artan olup olmadığı, artanların nasıl kullanıldığı, para eksik geldiğinde nasıl tamamlandığı, töhmete vesile olacak başka işlerden kaçınılıp kaçınılmadığı, bir fetvası bulunsa bile halk tarafından duyulduğunda infiale yol açabilecek işlerden uzak durulup durulmadığı ve benzeri hususlar söz konusu olmaktadır.
Kanaatimce, örneğin kampanya broşürlerine, artan parayı "hayri hizmetlere" harcayacağız diye yazmak yeterli değildir. Hayri hizmet kavramı bugün içi boş duruma düşürülmüştür. Hayri hizmet; kimilerine göre fakire yardımdır, kimilerine göre kuruluşun kendi çalışanlarının gönlünü yapması, onlara lojman veya lüks araç tahsis etmesidir, kimilerine göre gidilen ülkedeki yetkililere İslam adına ziyafet vermektir, kimilerine göre o yardım kuruluşunun zihniyetindeki bir gazeteye, TV kanalına ya da ticari bir dershaneye para aktarmaktır, kimilerine göre batmakta olan bir "dindar" şarküteri esnafına kurban etini ucuz olarak satıp onu kurtarmaktır... Şimdi bütün bunlar çeşitli yorumlardır. Fakat kurban organizasyonlarında söz konusu olabilecek hayri hizmetler, ancak kurban sahiplerinin yani vekalet verenlerin bildikleri ve onay verdikleri hizmetlerdir. Vatandaştan topladığı para ile faaliyet gösteren yardım kuruluşlarının bu konuda mutlak tasarruf yetkileri yoktur. Onların bütün yetkileri, vekalet sözleşmesine bağlıdır.
Vekalet, insanlar arasında gerçekleşen bir akit/sözleşme olduğuna göre, hayır kuruluşlarının çok açık sözleşme metinleri hazırlamaları güzel olmaz mıydı? İnsanlar vekalet verirken neye onay verdiklerini ayrıntılı şekilde bilseler ve o kuruluş da neleri yapmayı taahhüt ettiğini adım adım bütün detaylarıyla beyan etse ve hesap verebilir olmayı öne çıkarsa güzel olmaz mı?
Bazıları, 'biz internet sayfamızda bilgi veriyoruz' diyorlar. Ama benim kastettiğim sadece bilgi verilmesi değildir. Kurumsal taahhüt açısından meseleye bakılması gerekir. Kurban hakkındaki genel bilgileri herkes verebilir fakat belli bir şeyi yapmayı taahhüt edip etmemek ayrı bir meseledir. Sırf kitaplarda yazılan bilgileri ki, bu bilgilerin çoğu da ayrıntılı ve güncel değildir, bunları aktarmak taahhüt etmek anlamına gelmez. Taahhüt ve sözleşme, kuruluş ile vatandaşın üzerinde karşılıklı anlaşma sağladığı belli hususların bulunmasını gerektirir. Böyle bir anlaşma ıslak imzalı bir metin şeklinde düzenlenebileceği gibi, elektronik ortamdaki bir onaylamadan ibaret de olabilir. Fakat şartları belli olmayacak şekilde bir vekalet gerçekleştirilmesi, hatta vekalet olup olmadığı bile netleştirilmeyen meçhul bir işlem yapılması, sıhhatli bir iş değildir.
Hani mesela, online olarak vekaletin verildiği ve ödemenin yapıldığı sayfada "vekalet şartlarını kabul ediyorum" butonu olsa ve oraya tıklandığında tüm şartlar açık açık görülüp okunsa ve sonra para yatırma gerçekleşse... Böylece kuruluşun neyi taahhüt ettiği ve vatandaşın da neye onay verdiği net olarak belirlenmiş olacaktır ki, bu epey bir şeffaflık demektir. Benzer bir işlem vezneden para yatırırken veya büroya gelip vekalet verirken de yapılabilir.
Bilinmektedir ki, yardım kuruluşlarının bu tür faaliyetleri hakkında günün birinde medyada bir haber yayınlanıp "şöyle şöyle yapıyorlarmış!" diye bir şayia koptuğunda halkta büyük bir güven kaybı yaşanmaktadır ve tüm "hayri hizmetler" yara almaktadır. 2009 yılında ülkemizde savcılık tarafından başlatılan kurban yolsuzluğu soruşturmasının yankılarını bir hatırlayalım. Neler gündeme gelmişti? Bu soruşturmada ilgili kuruluşların yetkililerinden bazılarına yöneltilen suçlamaların bir kısmı şöyleydi: yolsuzluk, dolandırıcılık, iyi niyeti süistimal, güveni kötüye kullanma, resmi belgede sahtecilik...
Tüm bu olanların ve benzerlerinin tekrarlanmaması için hayır kuruluşlarının "kurban organizasyonlarında şeffaf sözleşme" dönemini başlatmalarını öneriyorum. Bu, onlara duyulan güveni daha da arttıracak, hizmetlerine güç verecektir.
Bazı kimseler, böyle organizasyonlarda açık sözleşme yoksa da zımnen kabul vardır, bunun örfü oluşmuştur ve hâlin delaletiyle bütün şartlarda anlaşma sağlanmıştır diyebiliyor. Bu yorumlara katılmak mümkün değildir. Eğer öyle olsaydı 'yukarıda değinilen kurban yolsuzluğu bağlamındaki işlere vatandaşların onayı vardı, herkes bu suiistimallere razıydı' dememiz gerekirdi. Henüz bu konuda örf oluşmamıştır. Anılan yolsuzluklar ve başka bazı sebepler bu konuda sağlam bir örf oluşmasına engel olmuştur. Çağımız, şeffaflığın arandığı bir çağdır, güven ve itibarın zayıfladığı bir çağdır.
Ayrıca konunun önemini kavramak isteyenler, aşağıdaki farazi soruları bir düşünsünler. Bu sorular halkımıza yöneltildiğinde insanların ne cevaplar verebileceğini ve ilgili kuruluş hakkında nasıl bir zan besleyebileceklerini bir düşünsünler:
1) Parandan artanın, bir TV kanalına aktarılacağını öğrenseydin kurbanını o kuruluşa kestirir miydin?
2) Kesilen kurbanların etlerini, kendi kurumlarının çalışanları arasında paylaştırdıklarını, kendi komşularına ve akrabalarına hatta zenginlerin evlerine dağıttıklarını bilsen, o kuruluşa kurban parası yatırır mıydın?
3) 100-200 TL'ye (yurtdışında bazı yerlerde 30, 50, 60 Euro'ya) satın alınabilen kurban için senden 300-500 TL aldıklarını bilseydin...?
4) Kurban etlerini fakirlere dağıtmayıp sattıklarını ve parasını başka işlere harcadıklarını bilseydin, kurbanını o kuruluşa kestirir miydin?
5) Hayır paraları neden reklamda harcanır?
Kurban parası diye topladıkları paranın yüzde 10'a yakınını reklamlara harcadıklarını bilseydin, kurbanını o kuruluşa kestirir miydin?
Son söz: illaki şeffaf sözleşme !
27 Ağustos 2015
Bilal ESEN
Kurban organizasyonlarında sadece kurban kesme yoktur; vekalet veren adına hayvan satın alma, kesme, etini ve deri gibi parçalarını dağıtma şeklinde bir çok işlem söz konusu olduğu gibi, bütün bu işlemler için hizmet bedeli alınıp alınmadığı, alınıyorsa hangi bedellerin alındığı, paradan artan olup olmadığı, artanların nasıl kullanıldığı, para eksik geldiğinde nasıl tamamlandığı, töhmete vesile olacak başka işlerden kaçınılıp kaçınılmadığı, bir fetvası bulunsa bile halk tarafından duyulduğunda infiale yol açabilecek işlerden uzak durulup durulmadığı ve benzeri hususlar söz konusu olmaktadır.
Kanaatimce, örneğin kampanya broşürlerine, artan parayı "hayri hizmetlere" harcayacağız diye yazmak yeterli değildir. Hayri hizmet kavramı bugün içi boş duruma düşürülmüştür. Hayri hizmet; kimilerine göre fakire yardımdır, kimilerine göre kuruluşun kendi çalışanlarının gönlünü yapması, onlara lojman veya lüks araç tahsis etmesidir, kimilerine göre gidilen ülkedeki yetkililere İslam adına ziyafet vermektir, kimilerine göre o yardım kuruluşunun zihniyetindeki bir gazeteye, TV kanalına ya da ticari bir dershaneye para aktarmaktır, kimilerine göre batmakta olan bir "dindar" şarküteri esnafına kurban etini ucuz olarak satıp onu kurtarmaktır... Şimdi bütün bunlar çeşitli yorumlardır. Fakat kurban organizasyonlarında söz konusu olabilecek hayri hizmetler, ancak kurban sahiplerinin yani vekalet verenlerin bildikleri ve onay verdikleri hizmetlerdir. Vatandaştan topladığı para ile faaliyet gösteren yardım kuruluşlarının bu konuda mutlak tasarruf yetkileri yoktur. Onların bütün yetkileri, vekalet sözleşmesine bağlıdır.
Vekalet, insanlar arasında gerçekleşen bir akit/sözleşme olduğuna göre, hayır kuruluşlarının çok açık sözleşme metinleri hazırlamaları güzel olmaz mıydı? İnsanlar vekalet verirken neye onay verdiklerini ayrıntılı şekilde bilseler ve o kuruluş da neleri yapmayı taahhüt ettiğini adım adım bütün detaylarıyla beyan etse ve hesap verebilir olmayı öne çıkarsa güzel olmaz mı?
Bazıları, 'biz internet sayfamızda bilgi veriyoruz' diyorlar. Ama benim kastettiğim sadece bilgi verilmesi değildir. Kurumsal taahhüt açısından meseleye bakılması gerekir. Kurban hakkındaki genel bilgileri herkes verebilir fakat belli bir şeyi yapmayı taahhüt edip etmemek ayrı bir meseledir. Sırf kitaplarda yazılan bilgileri ki, bu bilgilerin çoğu da ayrıntılı ve güncel değildir, bunları aktarmak taahhüt etmek anlamına gelmez. Taahhüt ve sözleşme, kuruluş ile vatandaşın üzerinde karşılıklı anlaşma sağladığı belli hususların bulunmasını gerektirir. Böyle bir anlaşma ıslak imzalı bir metin şeklinde düzenlenebileceği gibi, elektronik ortamdaki bir onaylamadan ibaret de olabilir. Fakat şartları belli olmayacak şekilde bir vekalet gerçekleştirilmesi, hatta vekalet olup olmadığı bile netleştirilmeyen meçhul bir işlem yapılması, sıhhatli bir iş değildir.
Hani mesela, online olarak vekaletin verildiği ve ödemenin yapıldığı sayfada "vekalet şartlarını kabul ediyorum" butonu olsa ve oraya tıklandığında tüm şartlar açık açık görülüp okunsa ve sonra para yatırma gerçekleşse... Böylece kuruluşun neyi taahhüt ettiği ve vatandaşın da neye onay verdiği net olarak belirlenmiş olacaktır ki, bu epey bir şeffaflık demektir. Benzer bir işlem vezneden para yatırırken veya büroya gelip vekalet verirken de yapılabilir.
Bilinmektedir ki, yardım kuruluşlarının bu tür faaliyetleri hakkında günün birinde medyada bir haber yayınlanıp "şöyle şöyle yapıyorlarmış!" diye bir şayia koptuğunda halkta büyük bir güven kaybı yaşanmaktadır ve tüm "hayri hizmetler" yara almaktadır. 2009 yılında ülkemizde savcılık tarafından başlatılan kurban yolsuzluğu soruşturmasının yankılarını bir hatırlayalım. Neler gündeme gelmişti? Bu soruşturmada ilgili kuruluşların yetkililerinden bazılarına yöneltilen suçlamaların bir kısmı şöyleydi: yolsuzluk, dolandırıcılık, iyi niyeti süistimal, güveni kötüye kullanma, resmi belgede sahtecilik...
Tüm bu olanların ve benzerlerinin tekrarlanmaması için hayır kuruluşlarının "kurban organizasyonlarında şeffaf sözleşme" dönemini başlatmalarını öneriyorum. Bu, onlara duyulan güveni daha da arttıracak, hizmetlerine güç verecektir.
Bazı kimseler, böyle organizasyonlarda açık sözleşme yoksa da zımnen kabul vardır, bunun örfü oluşmuştur ve hâlin delaletiyle bütün şartlarda anlaşma sağlanmıştır diyebiliyor. Bu yorumlara katılmak mümkün değildir. Eğer öyle olsaydı 'yukarıda değinilen kurban yolsuzluğu bağlamındaki işlere vatandaşların onayı vardı, herkes bu suiistimallere razıydı' dememiz gerekirdi. Henüz bu konuda örf oluşmamıştır. Anılan yolsuzluklar ve başka bazı sebepler bu konuda sağlam bir örf oluşmasına engel olmuştur. Çağımız, şeffaflığın arandığı bir çağdır, güven ve itibarın zayıfladığı bir çağdır.
Ayrıca konunun önemini kavramak isteyenler, aşağıdaki farazi soruları bir düşünsünler. Bu sorular halkımıza yöneltildiğinde insanların ne cevaplar verebileceğini ve ilgili kuruluş hakkında nasıl bir zan besleyebileceklerini bir düşünsünler:
1) Parandan artanın, bir TV kanalına aktarılacağını öğrenseydin kurbanını o kuruluşa kestirir miydin?
2) Kesilen kurbanların etlerini, kendi kurumlarının çalışanları arasında paylaştırdıklarını, kendi komşularına ve akrabalarına hatta zenginlerin evlerine dağıttıklarını bilsen, o kuruluşa kurban parası yatırır mıydın?
3) 100-200 TL'ye (yurtdışında bazı yerlerde 30, 50, 60 Euro'ya) satın alınabilen kurban için senden 300-500 TL aldıklarını bilseydin...?
5) Hayır paraları neden reklamda harcanır?
Kurban parası diye topladıkları paranın yüzde 10'a yakınını reklamlara harcadıklarını bilseydin, kurbanını o kuruluşa kestirir miydin?
Son söz: illaki şeffaf sözleşme !
27 Ağustos 2015
Bilal ESEN
BEDİR BİR ZAFER Dİ AMA...
Bedir bir zaferdi amma sanma ki ardından Mekke'nin fethi geldi
Arada yürek yakan bir Uhud sızısı, bir Hendek sınavı vardır
Niceleri yaya kaldı bu yolda, nice Hamzalar şehâdete erdi
Eğil de Üstada bir kulak ver: "Yenilgi yenilgi büyüyen bir zafer vardır."
Bilal ESEN
3 Haziran 2015
Keçiören
Arada yürek yakan bir Uhud sızısı, bir Hendek sınavı vardır
Niceleri yaya kaldı bu yolda, nice Hamzalar şehâdete erdi
Eğil de Üstada bir kulak ver: "Yenilgi yenilgi büyüyen bir zafer vardır."
Bilal ESEN
3 Haziran 2015
Keçiören
CAMİLER VAKIF MIDIR?
Vakıf müessesinin İslam medeniyetinde çok önemli bir yeri olduğunu hepimiz bilmekteyiz. Fıkıhta, vakıfların mülkiyet durumları, vakıf malları üzerindeki tasarruflara yönelik sınırlamalar ve benzeri hususlar genişçe ele alınmaktadır.
Bir de vakıflar için "mülkiyeti Allah'a (cc), menfaati kullara ait" şeklinde veya buna benzer nitelemelere rastlanmaktadır. Vakıf malı "satılamaz" denir ve kıyamete kadar vakıf kalacağı söylenir.
Camiler ve mescidler söz konusu olunca, çoğu Müslümanın hatırında;
"Bir yer mescid yapıldı mı, kıyamete kadar mescid kabul edilir."
"Mescidin altı da mesciddir, üstü de semâya kadar mesciddir"
gibi cümleler vardır.
Ancak günümüzdeki camiler klasik bilgilere göre vakıf sayılabilir mi? Başka bir deyişle, günümüz camilerinin vakıf hükümlerinden istisna teşkil eden durumları var mıdır? Bu konuda güncel bir fıkıh çalışmasına ihtiyaç bulunduğu anlaşılmaktadır.
Ülkemiz camilerinin bir çoğu, Hazine, belediyeler, özel idareler ve köy tüzel kişiliği gibi devlet kurumlarına aittir. Zaman zaman ilgili devlet kurumları imar planlarında değişiklikler yapmakta ve "ibadethane" sayılan yerler değişikliğe uğrayabilmektedir. Hatta ilgili kurumun borcuna karşılık ipotek edilen veya hazcedilen camiler olabilmektedir.
Kaldı ki, devletin imar planında "ibadethane" olarak gösterilen yer de mutlak olarak "cami/mescid" anlamına gelmemektedir.
Sanki mülkiyeti devlete ait olan camiler, ebedi olarak cami kalsın diye yapılmamış gibidir. Geçici süre ile cami olarak tahsis edildikleri ve vatandaşların hizmetine sunulduklarını söylemek daha mı uygundur?
Bu ve benzeri hususlar yeniden değerlendirmeye muhtaç gibi gözükmektedir ve bu değerlendirme camilerle ilgili başka bir çok hükmü ilgilendirmektedir.
2013 TÜİK Kültür İstatistiklerine göre, camilerin mülkiyet durumları çok çeşitlidir. Bu istatistiklerde Vakıflar Genel Müdürlüğü, Diyanet Vakfı, Dernekler ve diğer vakıflara ait gösterilen camilerin hatta şahıslara ait camilerin klasik bilgilerimize göre vakıf kapsamında olduğunu söylemek kolay ise de, bunların oranı yüksek değildir.
Mülkiyeti devlet kurumlarına ait olan ve çoğunluğu teşkil eden camilerin ise vakıf hükümleri yönünden yeniden değerlendirmeye tabi tutulması, zamanımızın şartları gereği bir ihtiyaç gibi gözükmektedir.
30 Nisan 2015
Bilal ESEN
Bir de vakıflar için "mülkiyeti Allah'a (cc), menfaati kullara ait" şeklinde veya buna benzer nitelemelere rastlanmaktadır. Vakıf malı "satılamaz" denir ve kıyamete kadar vakıf kalacağı söylenir.
Camiler ve mescidler söz konusu olunca, çoğu Müslümanın hatırında;
"Bir yer mescid yapıldı mı, kıyamete kadar mescid kabul edilir."
"Mescidin altı da mesciddir, üstü de semâya kadar mesciddir"
gibi cümleler vardır.
Ancak günümüzdeki camiler klasik bilgilere göre vakıf sayılabilir mi? Başka bir deyişle, günümüz camilerinin vakıf hükümlerinden istisna teşkil eden durumları var mıdır? Bu konuda güncel bir fıkıh çalışmasına ihtiyaç bulunduğu anlaşılmaktadır.
Ülkemiz camilerinin bir çoğu, Hazine, belediyeler, özel idareler ve köy tüzel kişiliği gibi devlet kurumlarına aittir. Zaman zaman ilgili devlet kurumları imar planlarında değişiklikler yapmakta ve "ibadethane" sayılan yerler değişikliğe uğrayabilmektedir. Hatta ilgili kurumun borcuna karşılık ipotek edilen veya hazcedilen camiler olabilmektedir.
Kaldı ki, devletin imar planında "ibadethane" olarak gösterilen yer de mutlak olarak "cami/mescid" anlamına gelmemektedir.
Sanki mülkiyeti devlete ait olan camiler, ebedi olarak cami kalsın diye yapılmamış gibidir. Geçici süre ile cami olarak tahsis edildikleri ve vatandaşların hizmetine sunulduklarını söylemek daha mı uygundur?
Bu ve benzeri hususlar yeniden değerlendirmeye muhtaç gibi gözükmektedir ve bu değerlendirme camilerle ilgili başka bir çok hükmü ilgilendirmektedir.
2013 TÜİK Kültür İstatistiklerine göre, camilerin mülkiyet durumları çok çeşitlidir. Bu istatistiklerde Vakıflar Genel Müdürlüğü, Diyanet Vakfı, Dernekler ve diğer vakıflara ait gösterilen camilerin hatta şahıslara ait camilerin klasik bilgilerimize göre vakıf kapsamında olduğunu söylemek kolay ise de, bunların oranı yüksek değildir.
Mülkiyeti devlet kurumlarına ait olan ve çoğunluğu teşkil eden camilerin ise vakıf hükümleri yönünden yeniden değerlendirmeye tabi tutulması, zamanımızın şartları gereği bir ihtiyaç gibi gözükmektedir.
30 Nisan 2015
Bilal ESEN
 |
| www.turkstat.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=42 |
ÇÖREK OTU HAKKINDAKİ HADİSLERİ NASIL ANLAYALIM?
Allah Teâlâ’nın insanlara bahşetmiş olduğu gıdalar, umumiyetle, bedene yararlı olmakta ve çeşitli sıkıntıları insandan gidermektedir. Hz. Peygamber (s.a.s) de kendi zamanında mevcut bulunan yiyeceklerin, örneğin bal, sirke ve hurmanın faydalarına dikkat çekmiştir. “Habbetü’s-sevdâ” olarak bilinen ve dilimize çörekotu olarak tercüme edilen bitki de hadislerde yer almaktadır. Bir rivayette “Çörek otunda, ölüm hariç her hastalığa şifa vardır.” buyrulmuştur (Buhari, “Tıb”, 7; Müslim, “Selâm”, 88-89).
Hadislerde çörekotunun faydasından bahsedilmekle birlikte, hangi durumlarda ve ne gibi hastalıklar için, hangi ölçülerde kullanılacağına, ilaç haline nasıl getirileceğine dair bağlayıcı bir açıklamada bulunulmamış, bir formül verilmemiştir. Bu tür meseleler her devrin kendi tıp bilginlerince çözüm üretilebilecek türdendir.
Hz. Peygamberin tıbb-ı nebevi alanındaki tavsiye ve tasarrufları, kendi çağının şartları ve imkanlarıyla çevrili olup bunları, dinî tebliğ ve irşad mahiyetindeki tavsiye ve tasarruflarıyla aynı kategoride değerlendirmek doğru değildir. Rasulullâh (s.a.s), "tabîbel-ebdân" olmaktan ziyade "tabîbe'l-kulûb"tur. Onun gönderilişindeki asıl gaye, maddiyatla ilgili hususlarda rehberlik yapmak değildir. Nitekim ağaçların aşılanmasıyla ilgili bir olayda Hz. Peygamberin (s.a.s), aşılamayla ilgili önceki sözünden vazgeçtiği ve "Siz dünyanızla ilgili işleri daha iyi bilirsiniz" ( أَنْتُمْ أَعْلَمُ بِأَمْرِ دُنْيَاكُمْ) diyerek bu konuda insanları serbest bıraktığı bilinmektedir (Müslim, "Fedâil", 141).
Bazı yiyeceklerin faydalarından söz eden ve tıbbi bilgiler içeren hadisler, Resûlullah’ın sözü olmaları bakımından bir değer taşıdıkları gibi tıp ilminin o devirdeki seviyesini gösteren önemli belgelerdir. Bununla birlikte, yiyeceklerin genel olarak faydalı olması, her şartta ve her insan için keyfi ölçülerde tüketilebilecekleri anlamına gelmemektedir. Bazı durumlarda suyun dahi insana zararlı olabildiği bilinmektedir.
Hz. Ali (r.a), bir hastalık döneminden sonra Peygamberimizle birlikte oturup o devre özgü usullerden biriyle hazırlanmış hurmalardan yemek istemiş, Peygamberimiz ise onu engelleyerek, yeni hastalıktan kurtulmuşken, nekahet döneminde, bunlardan yemesinin uygun olmayacağını belirtmiştir (Tirmizi, “Tıb”, 1). Yine Hz. Peygamberin (s.a.s), “Hastalarınızı yemek yemeye zorlamayın, Allah onları yedirir içirir” (Tirmizî, “Tıb”, 4; Hâkim, Müstedrek, I, 501 (Hadis n: 1296) şeklindeki sözü, hastaların tüketeceği gıdaların ölçülü olması gerektiğine ve bir kısım yiyeceklerin kimi zaman zararlı dahi olabileceğine işaret etmektedir.
Zamanımızda çeşitli yiyeceklerin, normal bir gıda olarak tüketilmesi haricinde, bir hastalığın tedavisinde ilaç olarak kullanılması ancak bugünün tıbbi bilgileri ışığında, günümüz teknolojileri kullanılarak, alanında ehil sağlık kurumlarının ve doktorların tavsiyesi ile gerçekleştirilebilir. Kaldı ki, normal gıda tüketimlerinde dahi bazı dikkat edilmesi gerekenler var ise, bu konuda uzmanların uyarı ve tavsiyelerine kulak vermek, dinimizdeki “canı muhafaza” ilkesinin bir gereğidir.
Tıp ve kimya gibi ilimleri okumamış, dolayısıyla doktorluk için liyakati bulunmayan kimselerin önerilerine itibar ederek bir takım gıda maddelerini ilaç biçiminde kullanmanın, Yüce Allah’ın verdiği sağlık nimetini korumamak ve tehlikeye atmak anlamına geleceği kanaatindeyiz.
Kendi maddi çıkarları ve ticari kârları için insanların sağlığını tehlikeye atmayı göze alanların bulunabileceğini hatırda tutarak, bunların istismar ağına düşmemeye gayret etmek gerekir.
15.04.2015
Dr. Bilal ESEN
İNSANLARIN FARKLI DİNLERE AYRILMASI HAKKINDA “RENGÂRENK ÇİÇEKLER” NİTELEMESİ YAPILABİLİR Mİ?
Yeryüzündeki
insanlara bakıldığında, farklı ırklara, farklı dillere, farklı dinlere ve çeşitli
açılardan farklı gruplara ayrıldıkları görülmektedir.
Farklıkların
bulunmasından yola çıkan bazı din adamları ve ilahiyatçılar, sürekli gündemde olan “diyalog”
ve “birlikte yaşama kültürü” gibi temaların da etkisinde kalarak bu
farklılıkların Yüce Allah’ın yaratmasından kaynaklandığını, farklılıkların
zenginlik olduğunu vurgulamaktadırlar. Onlardan birinin ifade ettiğine göre dünyamız,
“rengârenk çiçeklerle süslü bir bahçe misali farklı din, inanç ve kültürlere”
mensup kişi veya toplumları barındırmaktadır. Bu açıklamada yer alan “rengârenk
çiçeklerle süslü bir bahçe” ifadesinin, söze konu olan şeyler hakkında olumlu
yakıştırmayı ve beğeniyi ortaya koyduğunu izaha gerek yoktur.
Yukarıdaki yargıyı
güçlendirmek için ayet de kullanılmaktadır. Mesela, Kur’an-ı Kerim’deki
Rum süresinin 22. ayeti delil gösterilmektedir. Ayet şöyledir:
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ
لِلْعَالِمِينَ
“Göklerin
ve yerin yaratılması, dillerinizin ve renklerinizin farklı olması da O’nun
(varlığının ve kudretinin) delillerindendir. Şüphesiz bunda bilenler için
elbette ibretler vardır.”
İlk bakışta bu ayet,
yeryüzünde insanlar arasındaki her türlü farklılığı tasvip eder gibidir. Ayeti
iyi okumayarak farklı din mensupları hakkında “rengârenk çiçekler” tabirini
kullananların göremediği veya görmek istemediği şey ise, ayette “dinlerin
farklı olması” konusuna değinilmemiş olmasıdır. Ama onlar insanların farklı
dinlere mensup olmasını da “rengârenk çiçekler” yakıştırmasına dâhil
etmektedirler.
Yeryüzünde insanların,
ırk, dil ve cinsiyet gibi özellikler sebebiyle güzel bir çeşitliliğe sahip
olduğunu ve bu durumun, Kur’ân tarafından da bir zenginlik ve güzellik kabul
edildiğini söylemek mümkündür. Çünkü bunlar doğuştan gelen farklılıklardır. Ayette
de bu husus ifade edilmektedir. Ancak dinde farklılık böyle midir? Böyle
değerlendirilebilir mi?
İnsanların farklı
dinlere mensup olmaları, başka bir deyişle, dinde ihtilafa düşmeleri, Kur’ân-ı
Kerim’de defalarca eleştirilmiş ve zemmedilmiştir. Bazı ayetlere birlikte
bakalım:
1- إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ“Şüphesiz Allah katında din İslam'dır. Kitap verilmiş olanlar, kendilerine ilim geldikten sonra sırf, aralarındaki ihtiras ve aşırılık yüzünden ayrılığa düştüler. Kim Allah'ın âyetlerini inkar ederse, bilsin ki Allah hesabı çok çabuk görendir.” (Al-i İmran 3/19)2- وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ“Kendilerine apaçık deliller geldikten sonra parçalanıp ayrılığa düşenler gibi olmayın. İşte onlar için büyük bir azap vardır.” (Âl-i İmrân 3/105)- وَمَا كَانَ النَّاسُ إِلَّا أُمَّةً وَاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ فِيمَا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ 3“İnsanlar (inanç birliği içinde bütünleşmiş) tek bir topluluktan ibaretti, sonra aralarında inanç farklılığı oluştu. Eğer rabbinin katından daha önce verilmiş bir söz olmasaydı, ayrılığa düştükleri konuda aralarında hüküm verilir, iş bitirilirdi.” (Yunus 10/19)4- إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ . فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِنْ بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ يَوْمٍ أَلِيمٍ“Şüphesiz Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. Öyleyse O'na kulluk edin, işte bu doğru bir yoldur. Ama aralarından çıkan gruplar ayrılığa düştüler. Haksızlığa sapanların, acılı bir günün azabından çekecekleri var! ” (Zuhruf 43/65)
Bu ayetlerin
insanların farklı dinlere ayrılmış olmasını tasvip ettiği söylenebilir mi?
Neden bazıları “diyalog”
ve “birlikte yaşama kültürü” gibi kavramları abartıp kendi Kitaplarının
ayetlerini unutmaktadırlar?
Neden bazıları, Rum
süresinin 22. ayetinde “dinlerin farklı olması”ndan söz edilmediği halde, bunu
ayet kapsamında dâhil ederek yeryüzünde farklı dinlere mensup insanlar hakkında
“rengârenk çiçekler” yakıştırması yapabilmektedirler?
Bu yakıştırmalar,
maksadı aşan çağrışımlar içermektedir.
İslam’ın; diğer din
mensuplarına hakaret etmeme, onlara karşı belli ölçülerde müsamaha gösterme,
birlikte yaşama ve onların kutsallarına saldırmama şeklindeki hükümleriyle
ortaya konan duruş başka bir şey, o kimselerin İslam'dan başka dinlere bağlanmasını güzel
görmek ve beğeniyle karşılamak başka bir şeydir.
Mümin, Müslüman olmayanların
da bu dünyada bazı haklarının bulunduğunu bilir. Fakat mümin asla küfre rıza
göstermez ve farklı din mensubu insanları rengârenk çiçekler diye tavsif etmez.
Dr. Bilal ESEN
İSLAM DÜNYASINDAKİ KARDEŞ KAVGALARINDA DİNÎ ANLAYIŞLARIN ROLÜ
İç ve Dış Etkenler
Geleneğimizin kodlarını kaybetme tehlikesi
Kendi “imam”ını hakikatin ölçüsü sayanlar
Dinî eğitim ve öğretimin gözden geçirilmesi
Teorik doğru, pratikte yanlış olabilir
Dünya üzerinde Müslümanların yaşadığı coğrafya, bugün belki de tarihin en zorlu sürecinden geçmektedir. Fakirlik, yoksulluk ve cehalet bir yana, savaşlar, kıyımlar ve dehşetler yaşanmaktadır. Şüphesiz ki, bu durumun ortaya çıkmasında harîcî nedenlerin rolü inkar edilemez. Uzun yıllar boyunca süren sömürgeler, istilalar ve işgaller, İslam ümmetini zayıf düşürmüştür. Savaş ve işgaller yanında, çeşitli dünya ülkelerinde yaşayan Müslümanlara karşı uygulanan horlayıcı ve ayrımcı tutumlar, Müslümanları derinden yaralamıştır ve yaralamaya devam etmektedir.
Diğer yandan, sözünü ettiğim harici nedenlerin de etkisiyle kırılma geçiren Müslümanlardan bazılarının, yaralı halleriyle aşırılıklara sapıp uç noktalara sürüklendikleri ve din adına yanlışlar yaptıkları görülmektedir. Kimileri ““cihad” ve “tekfir” gibi kavramları kullanarak yine kendi gibi Müslümanlara karşı savaşırken kimileri ise, hizipçilik ve cemaatçilik taassubu ile kendini diğer Müslümanlardan üstün görerek onlardan uzaklaşmakta ve tefrikaya neden olmaktadırlar.
Müslüman coğrafyanın yaşadığı sıkıntılarda harici etkenleri göz ardı etmeden kendimize bakacak olursak, içimizde neden bu kardeş kavgaları yaşanıyor diye sormamız gerekmez mi? Bu kavgalara neden olanlar ve bilfiil kavgaya iştirak edenler nerde yanlış yapmaktadırlar ve bunlar hangi düşünceye yapısına sahiptirler?
Geleneğimizin kodlarını kaybetme tehlikesi
Bugün Müslümanlar arasındaki çekişmelere neden olan en önemli zihniyet problemi, uzun bir tarihi tecrübe yaşayan Müslüman geleneğinin ve bu gelenekteki dini anlama ve yorumlama ilkelerinin bazılarınca tamamen göz ardı edilmesidir.
Tarihte Hz. Peygamber devrinden sonra birçok itikadî ve fıkhî mezhep ortaya çıkmıştır. Hatta sahabe arasında bazı görüş ayrılıkları olmuştur. Fakat bu tarihî tecrübede, uç ve şaz görüşler, İslâm toplumlarında genel olarak kabul görmemiş, “orta yol” denilen ve mutedil bir arayışı temsil eden görüşler daha çok kabul görmüştür. Böylece orta yolu temsil eden bir Müslüman geleneği doğmuştur. İşte bu gelenek, farklılıkları olsa da, aynı kökten ilham alan oluşumları tarihsel süreç içerisinde bünyesinde tutmayı başarmıştır.
Doğrunun peşinde koşmak ve hakkın yanında olmak Müslümanların şiarıdır. Bununla birlikte, İslam bizden sadece hakkı savunmayı istememekte aynı zamanda müminlerin kardeş olduğunu vurgulayarak, barış içinde bir toplum inşa etmemizi ve tefrikaya düşmememizi de istemektedir.
Yüce Allah Kur’an’da şöyle buyurmaktadır:
“Hep birlikte Allah'ın ipine sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin. Allah'ın size olan nimetini hatırlayın. Hani sizler birbirinize düşmanlar idiniz de o, kalplerinizi birleştirmişti. İşte onun bu nimeti sayesinde kardeşler olmuştunuz.” (Âl-i İmrân 3/103) (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّٰهِ جَميعاً وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ اِذْ كُنْتُمْ اَعْدَٓاءً فَاَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَاَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِه اِخْوَاناً)
“Mü'minler ancak kardeştirler. Öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin. Allah'a karşı gelmekten sakının ki size merhamet edilsin.” (Hucurat 49/10) (انَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلِحُوا بَيْنَ اَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللّٰهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ )
“Muhammed, Allah'ın Resülüdür. Onunla beraber olanlar, inkârcılara karşı çetin, birbirlerine karşı da merhametlidirler.” (Fetih 48/29) (مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَالَّذينَ مَعَهُٓ اَشِدّٓاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَٓاءُ بَيْنَهُمْ )
Allah Rasulü (s.a.s) de şöyle buyurmaktadır:
“Birbirinizle üstünlük yarışına girmeyin. Birbirinize haset etmeyin. Birbirinize kin beslemeyin. Birbirinize sırt çevirmeyin. Ey Allah’ın kulları! Kardeş olun.” (وَلَا تَنَافَسُوا، وَلَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا ) (Müslim, “Birr”, 28. )
İşte bu naslardan hareketle, her bir müminin diğer mümine karşı nasıl davranacağına dair ve özellikle de kendileriyle aynı fikri paylaşmadığımız taraflara karşı nasıl tutum takınılacağına dair İslam geleneğinde bazı prensipler oluşmuştur. İşte bu prensipler, milyarlarca Müslümanın kavga etmeden ve İslam kardeşliğini zedelemeden bir arada yaşayabilmesinin, ilmî tartışma yapabilmesinin yollarını bize öğretmektedir.
İnanç ve akâid sahasında, Müslüman geleneği, bir taraftan her türlü sapkın düşünceyle ve bid‘atlarla mücadeleyi öngörmüştür. Çünkü itikadiyyât ve akliyyât sahasında doğru tektir. Diğer taraftan da Müslüman geleneği ““Ehl-i kıble tekfir edilmez.” ilkesini benimsemiştir. İnanç konularında “te’vil”e dayalı olarak farklı yorumlar ileri sürenlere karşı “tekfir” kavramını kullanmak, bu geleneğe ve bu geleneğin beslendiği Kur’an kültürüne aykırıdır. Haksız yere bir insanın kanını dökmek, en büyük cürümdür. Ne yazık ki, bu genel tutumdan ve orta yoldan ayrılan bazı kimseler tarihte Hâricilik gibi fırkalar adı altında Müslümanlara birçok acılar yaşatmışlardır. İslam’a hizmet adı altında Müslümanlara zulmetmişlerdir.
İnanç ve akâid sahasında, Müslüman geleneği, bir taraftan her türlü sapkın düşünceyle ve bid‘atlarla mücadeleyi öngörmüştür. Çünkü itikadiyyât ve akliyyât sahasında doğru tektir. Diğer taraftan da Müslüman geleneği ““Ehl-i kıble tekfir edilmez.” ilkesini benimsemiştir. İnanç konularında “te’vil”e dayalı olarak farklı yorumlar ileri sürenlere karşı “tekfir” kavramını kullanmak, bu geleneğe ve bu geleneğin beslendiği Kur’an kültürüne aykırıdır. Haksız yere bir insanın kanını dökmek, en büyük cürümdür. Ne yazık ki, bu genel tutumdan ve orta yoldan ayrılan bazı kimseler tarihte Hâricilik gibi fırkalar adı altında Müslümanlara birçok acılar yaşatmışlardır. İslam’a hizmet adı altında Müslümanlara zulmetmişlerdir.
Fıkıh sahasında ise Müslüman geleneği, dinî hükümlerin tamamının kesinlik ifade etmeyeceği ve bazılarının zannî olabileceği fikrine dayanan “ictihad” nazariyesini kabul etmiştir. Fıkhî bir hüküm hakkında Allah katındaki doğru tek olsa da, farklı fertlere göre birden çok doğru olabilir. Ebu Hanife bu hususu, “Allah katında doğru tektir; her müctehid de doğruya isabet etmiştir” şeklinde formüle etmiştir. Dinî hükümlerin bir kısmı, açık ve kesin bir kısmı ise, kapalı ve yoruma açıktır. Çünkü her meselenin hükmü, açık ve kesin olarak naslarda bulunamamaktadır. Böylece her müçtehidin meseleye farklı yönden bakması sonucu, zannî yorumlar ortaya çıkmaktadır ki, ictihad alanındaki görüşlerden hiç biri diğerini yok etmeye kalkışamaz. Bu hususu geleneğimiz, “İctihad, ictihad ile nakz olunmaz” (الِاجْتِهَاد لَا يُنْقَضُ بِمِثْلِهِ) ilkesiyle ifade etmiştir. Hangi hükümlerin kesinlik hangilerinin ise zannîlik ifade ettiğini tespit hususunda, başka bir deyişle İslam dinin temel kaynakları ve bunlardan hüküm elde etme yolları hakkında, uzun tecrübeler ve ilmi çalışmalar sonucunda “fıkıh usûlü” ilmi meydana gelmiştir. Bu ilimde ortaya konan kaideler, hangi hükmün ne derecede bağlayıcılık ifade ettiği gibi hususlarda bize yol göstermektedir.
İctihadî sahada herkesin görüşü kendine göre doğrudur, fakat mutlak doğru değildir. İctihad nazariyesinden haberi olan Müslüman; yoruma açık olan bir konuda, görüşü farklı olan diğer bir Müslümanı sapıklıkla suçlamaz onunla kavga etmez. Ne yazık ki bu konuda da tarihte bazı kimseler Müslüman çoğunluktan ayrılarak, kendi görüşlerinin mutlak doğu olduğunu iddia etme cüretini göstermişler ve kendi kısır algılarıyla nasları zâhirleriyle yorumlamışlardır. Halbuki dinî öğretimde, mutlak doğru ile izafî doğruların, başka bir deyişle kesin bilgi ile ictihadî bilginin birbirinden ayrılması bir zorunluluktur. Bu ayrım yapılmadığında, kişiler kendi zannî yorumlarını ve sübjektif kararlarını din yerine koyabilmektedirler. Kimi insanlar, bazı nasların farklı yorumlara müsait olabileceğini reddederek tarihteki bütün mezhep ve yorumlara karşı çıkmakta ve “Kur’an böyle söylüyor” diyerek, aslında kendi şahsî yorumlarından ibaret olan görüşlerini Kur’an derecesine çıkarmaktadırlar. Bundan sonra da kendileri gibi düşünmeyenleri fıskla itham etmekte veya din dışı saymakta, onlara karşı sözlü ve fiili saldırıda bulunmaktadırlar.
Tarihî tecrübeden ders almayanlar
Tarihi tecrübeden ve Müslüman geleneğinden ayrılan söz konusu şaz görüşler, tarihte pek revaç bulmasa da, bilgi kirliğinin yaşandığı çağımızda kendine taraftar bulabilmekte ve yaşadığımız birçok acının, kardeş kavgasının nedeni olmaktadır.
Günümüzde, başta “tekfir” kavramı olmak üzere birçok kavramı, Müslüman kardeşlerine karşı bir silah gibi kullananlar ve Müslümanlar arasında kan dökenler, öncelikle kendi geçmişlerinden ve geleneklerinden kopukturlar. Sadece kendi kısır düşünceleriyle hareket eden ve İslam tarihinde elde edilen tecrübeleri reddeden bu kişiler, yaptıklarıyla en çok Müslümanlara zarar vermekte ve esasında İslam’ın düşmanlarını sevindirmektedirler.
Bazı Müslümanların diğerlerine karşı cihat ilan etmesi asla kabul edilemez. Zira Kur’an ve Sünnet, Müslümanın canını ve kanını haram kılmış, Müslümana karşı bir cihadı asla emretmemiştir. Hiç kimse, bir zulme karşı cihad iddiasıyla başka zulümlerin yaşanmasına neden olmamalıdır. Bugün Müslümanların topyekûn başvuracağı en büyük cihad; taassuba, fakirliğe, cehalete ve tefrikaya karşı cihattır.
Kendi “imam”ını hakikatin ölçüsü sayanlar
Günümüzde Müslümanların ayrışmasına yol açan önemli problemlerden biri de, hakikatin Kur’an ve sünnet ilkelerinde değil kişilerde aranması ve bazı kişilerin hakikatin ölçüsü haline getirilerek yüceltilmesidir. Bu durumdaki bir takım insanlar, yücelttikleri kişilerin peşinden sürüklenmekte, hem doğruda hem de yanlışta onların destekçisi olabilmektedirler. Özellikle sufî anlayışı ve imamet inancını hayata geçirme iddiasında olan bazı çevrelerde bu tür yanlışlara çokça rastlanmaktadır.
Halbuki Kur’an’ı Kerim’de Yüce Allah bizlere: “Herhangi bir hususta anlaşmazlığa düştüğünüz takdirde, Allah'a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resûlüne arz edin” (Nisa 4/59) (فَاِنْ تَنَازَعْتُمْ في شَيْءٍ فَرُدُّوهُ اِلَى اللّٰهِ وَالرَّسُولِ اِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ الْاٰخِرِ) buyurmuştu.
Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s) de: “Size iki şey bırakıyorum, bunlara sımsıkı sarıldığınız müddetçe yolunuz şaşırmazsınız: Bunlardan biri Allah’ın kitabı, diğeri ise Allah’ın elçisinin sünnetidir” buyurmuş ve hakikatin ölçüsünü göstermiştir. Buna göre, her Müslüman doğru ve yanlışı Kur’an ve sünnet penceresinden değerlendirebilmeli ve kendi liderini ya da imamını körü körüne desteklemekten vazgeçmelidir. Yüce Allah’a isyan olan yerde mahlûka itaat olmayacağına göre, günümüzde kendi cemaatini kavgaya çağıran ve Müslümanlar arasında tefrika tohumları ekmeye çalışan önderlere karşı Müslümanlar uyanık olmalıdırlar. Hiçbir Müslüman, kendi cemaatinin menfaatini İslam ümmetinin menfaatinin üstünde görmemelidir.
Diyanet İşleri Başkanlığı, 18 Haziran 2014 tarihinde İslam dünyasına 8 dilde “sağduyu, barış ve kardeşlik” çağrısı yapmıştır. Bu çağrıda İslam dünyasında yaşanan krizler, siyasi ve askeri gerilimler ile mezhep ve meşrebe dayandırılmak istenen çatışmaların İslâm dünyasının güvenliğini tehdit edecek boyutlara ulaştığı vurgulanmıştır. Son zamanlarda Irak ve Suriye ekseninde yaşanan kaos ortamının gerilimi daha da tırmandırdığı, bu süreçte üretilen karşılıklı şiddet içerikli beyanlar, cihad ilanları ve mukaddes mekânların tahribine dönük tehditlerin yaklaşmakta olan kitlesel faciaların ön sarsıntısı mesabesinde olduğu uyarısı yapılmıştır. Bu uyarılardan sonra şöyle bir çağrı yapılmıştır: “Bugün, âlimlere düşen en büyük görev, Müslüman toplumları ayrıştırmaya yönelik fetvalar vermek yerine; İslam dünyasındaki farklılıkları bir rahmet ve zenginlik olarak görüp barış içinde birlikte yaşamanın ahlakını ve hukukunu yeniden inşa etmek olmalıdır. Bugün, mezhep çatışmasını ve akan kanı durdurmayan bir sözün hiçbir kıymeti olmadığı gibi, akacak kana sebep olacak fetvaların da hiçbir değeri yoktur. Aksi takdirde bütün İslam âlemi suç ortamına, bütün İslam âlimleri de suç ortağına dönüşür. Bütün bu olup bitenleri sadece kaygıyla izlemek yetmez. Elim sonuçlar doğuracak bir çatışmayı engellemek için bütün dini liderler ve âlimler kararlılıkla birlik ve beraberlik içinde hareket etmelidir. Bu hepimizin dini, ahlaki ve vicdani görevidir.”
Yine 08-10 Aralık 2014 tarihlerinde gerçekleştirilen V. Din Şurası sonuç bildirgesi 3. Maddesinde, çağımızda din görünümü altında baskı, şiddet ve vahşet üreten, dinî duyguları istismar edenlere karşı uyarıda bulunulmuştur. Hakikati sadece kendinde gören, hedefine ulaşmak için her yolu mubah sayan, dinî hizmetleri güç devşirmeye ve çıkar sağlamaya matuf bir araca dönüştürenler bulunmaktadır. Esasında dinî değerleri hiçe sayarak pragmatist tutumu esas alan yapılara karşı toplumsal bir bilinç geliştirilmesinin önemi vurgulanmış ve bunun gereği olarak insan yetiştirme süreç ve mekanizmalarını yeniden gözden geçirilmesi talep edilmiştir.
Dinî eğitim ve öğretimin gözden geçirilmesi
İşte bu noktada, İslam dünyasındaki kardeş kavgalarından dersler çıkartarak, nasıl bir eğitim-öğretim yapacağımız ve kaliteli insanı nasıl yetiştireceğimiz meselesine gelmiş bulunuyoruz. Şurası muhakkaktır ki, günümüzde dinî eğitim, eskinin aynısı olamaz, taklitten ibaret olamaz. Çünkü zaman değişmiş ve şartlar değişmiştir.
Günümüzde medya ve internet başta olmak üzere çeşitli kaynaklar bilgiyi elde etmeyi kolaylaştırmış fakat bir bilgi kirliliğine de yol açmıştır. Dünya üzerindeki birçok insan, İslam’ı sahih kaynaklarından ve sahih yorumuyla öğrenmemekte hatta bazen insanlar İslam’ı, onun düşmanlarından öğrenmektedirler. Dinî bilginin doğru kaynaktan halka aktarılması için ilahiyatçılara ve din görevlilerine büyük vazifeler düşmektedir.
Bugün, geleneksel bilgi mirasıyla günümüz olgusunu birlikte değerlendiren, bilgi ve bilim üreten bir anlayışın esas alınması kaçınılmazdır. Bunun için sırf bilgi yetmemekte, geçmişten gelen tecrübe ile geleceği yeniden inşa edecek bir yeteneğe ve pedagojik ilkelere sahip olmak gerekmektedir.
Müslümanlar arasında tefrikaya yol açan “tekfir” hastalığı gibi problemleri yok etmek için sadece kitaplar basmak yetmez. Müslümanların, din eğitimi veren bütün müesseselerini ve müfredatlarını yeniden gözden geçirme mecburiyetleri vardır.
Teorik doğru, pratikte yanlış olabilir
Öğrenilen her teorik bilgi, pratiğe doğru olarak yansımayabilir. Doğru bilmek, doğruyu uyguladığımızı göstermez. Çağın şartlarını doğru okumadan saf niyetlerle hayata geçirilmeye çalışılan birçok doğru, pratikle uyumsuzluğa ve yanlışa yol açabilmektedir. Bugün cihad ve tekfir gibi kavramları çokça kullanarak Müslümanlar arasında fitneye sebep olanların düştüğü bir hata, zihinlerindeki doğruları, pratikte yanlış uygulamaları veya uygulayacak alan bulamadıklarından yanlış alanlara uygulamalarıdır.
Bir başka husus, öğrenilen bilginin hangi maksada hizmet ettiğidir. İslam’a hizmet etmesi gereken bir bilgi, bizzat İslam’a ve Müslümanlara zarar veriyorsa, İslam düşmanlarını sevindirecek eylemlere yol açıyorsa, bu bilgiyi veren eğitimi sorgulamamız gerekmektedir.
Bir bilgiyi öğrenmek kadar, buna zıt olan başka görüşlere ve bizim gibi düşünmeyen insanlara karşı nasıl tavır takınılacağı, bir arada yaşama kültürü ve öteki insanların hakkı gibi konularda da bilinçlenmek gerekmektedir.
Bilgiyi hayata geçirirken, fertlerin ve devletin yetkisini de birbirine karıştırmamak gerekir. Şunu bilelim ki, başka insanların hakkı söz konusu olduğunda, kişiler kendi başlarına devlet yetkisini kullanamazlar, kendileri ortaya çıkıp münferit kararlarla başkalarını yargılama ve ceza infaz etme yetkisine sahip değildirler. İslam’a göre, yargılama da ceza verme de, meşru şartları taşıyan devlete ait bir görevdir.
Her kişi, yetki ve sınırlarını bilmeli, haddi aşmamalıdır. Tarihimizdeki ünlü mutasavvıflardan Yunus Emre’nin dediği gibi;
İlim, ilim bilmektir.
İlim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen
Ya nice okumaktır.
Dr. Bilal ESEN
17 Aralık 2014
17 Aralık 2014
ZEKAT, İMANA ŞAHİTLİK EDEN BİR BURHANDIR
Allah Rasûlünün (sav) çok güzel bir benzetmesi vardır. Onun bir
hadis-i şerifinde namazın nur, zekâtın burhân, sabrın da ışık/ziyâ olduğu
belirtilmektedir:
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَالتَّسْبِيحُ وَالتَّكْبِيرُ يَمْلَأُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ، وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالزَّكَاةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ» ( Nesâî, “Zekât”, 1)
Bunu, İslam’ın beş esas üzere kurulduğunu ifade eden bir başka hadis-i
şerifle birlikte de değerlendirdiğimizde, zekâtın İslam’ın şiarlarından
olduğunda şüphe kalmamaktadır. Zekât, dünya hayatında müminin imanında sadık
olduğuna, arınma arzusu içinde bulunduğuna şahitlik eden bir delildir/burhândır.
Ahirette ise ecir kazanması için bir delil/burhân olacaktır.
Kur’an’ı kerimde inananların zekât vermeleri ısrarla istenirken
hangi maldan ne ölçüde verilmesi gerektiğine ilişkin detaylı açıklama
yapılmayıp bu yetki, Allah Rasûlüne bırakılmıştır. O da bizlere, hem genel
ilkeleri aktarmış hem de kendi coğrafyasında o gün mevcut bulunan; arazi
ürünlerinden, altın ve gümüşten, hayvanlardan vb. mallardan nasıl zekât
verileceğini öğretmiştir.
Tarihi süreçte ve değişik coğrafyalarda, insanların sahip olduğu
mallarda farklılıklar ortaya çıkmış, malların birbirine karşı kıymetlerindeki
oranlar değişmiş ve bazı yeni mal türleri ortaya çıkmıştır. İslam alimleri bu
yeni durumlar karşısında ana kaynakların rehberliğinde ictihadî çözümler
meydana getirmişlerdir. Bugün, fıkıh ilmini ilgilendiren yeni gelişmeler
karşısında nasıl davranılacağına ilişkin bize örneklik edecek 14 asırlık bir
Müslüman geleneği bulunduğu gibi ayrıca bu gelenekte oluşmuş çeşitli yorumlama
biçimleri ve fıkhî metotlar da mevcuttur.
Günümüzde bizler, bir yandan dinimizin ana kaynaklarına, ana
kaynakların sahih bilgisine bağlı kalırken, diğer yandan bu büyük tarihî birikimden
yararlanarak ve günceli iyi okuyarak toplumsal değişimlere karşı çözüm üretmek
zorundayız. Ne dinimizin ana kaynaklarının doğru bilgisinden vazgeçebiliriz ne
de toplumun bizden beklediklerine sırtımızı dönebiliriz. İlim alanında topluma
önderlik edenler, gelenekle irtibatımızı soğutmadan ve fakat hayatın var olan gelişme
seyrini de sekteye uğratmadan önlemler almak durumundadırlar.
Bütün bunları gerçekleştirirken, dinî delilleri bağlamından
kopararak İslam’ı lafızcı ve kısır anlayışlara mahkum etmeye çalışan ucuz,
kolay ve aceleci yöntemleri tercih etme lüksümüz bulunmamaktadır. Çözümü
önemsemek yerine, aynı konuda çaba sarf eden diğer bilim insanlarını yıpratmaya
çalışarak “ilk defa bunu ben keşfettim” edasıyla kendi enâniyetini kutsamaya
çalışan ve kendini hakikatin yegane temsilcisi olarak konumlandıran bir
yaklaşımda da bulunamayız. Toplumda dinî vazifeleri ifa eden bir görevli
olmanın veya ilmî çalışmalar yapan bir akademisyen olmanın, bize bir ayrıcalık
ve dokunulmazlık mı verdiği yoksa ağır bir İslamî sorumluluk mu yüklediği
sorgulaması, sürekli olmalıdır.
İslam’ın ilkelerini çağımızda geçerli ve kabul edilebilir kılmak
adına, çözümlerimiz mutlaka metodolojik alt yapıya, sistematik düşünce ve
derinlemesine tahlillere dayanmak mecburiyetindedir. Basit zannedilen bir
meselenin bile birçok ilim dalını ilgilendirdiği, ilk bakışta fark edilmeyen
geniş boyutlara sahip olduğu günümüzde, ortak çalışmaların ve istişarelerin de
önemi her zamankinden daha fazla hissedilmektedir.
Çağımızda para sistemi, malların kabz edilme biçimleri, mal
üzerindeki mülkiyet ve ortaklık biçimleri eskiye nazaran değişikliğe uğramış; sanayi
inkılâbını takip eden sosyal ve teknik gelişmelerden sonra atölyeler, fabrika
ve işletmeler gibi yeni mallar ortaya çıkmıştır.
Bugün konutlar, dükkânlar, büyük binalar, toplantı salonları gibi gayrimenkuller
ile; kara, hava ve deniz taşımacılığında kullanılan nakil araçları dünden
farklı boyutlarda önemli gelir kaynakları ve yatırım araçları haline gelmiştir.
Değişen şartlar muvacehesinde bu yeni mali durumların tahlil
edilmesi ve zekât gibi dinî mükellefiyetler açısından durumlarının ortaya
konması, yeni ve derinlikli ilmî çalışmaları gerektirmektedir.
Zekât, onu güncel hayatla buluşturma ve sonraki nesillere aktarma
uğrunda gayret gösterenler için de, inşallah, ahirette bir burhân
ve şahit olacaktır. Rabbimden bunu temenni ediyorum.
Bilal ESEN
Kaydol:
Yorumlar (Atom)