Günümüzde insanlar; maddi, ekonomik, siyasi veya hukuki çeşitli sıkıntılarla boğuştuğu gibi zihinsel ve psikolojik sorunlarla da uğraşıyorlar. Bir taraftan teknolojik imkanlar artarken bir taraftan da yeni psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkıyor.
Stresin bin bir çeşidi türedi. Kıskançlığın yeni formları var artık. Öfke, her zamankinden daha fazla, kontrol edilemez durumda. Adeta öfkenin kabartılması propaganda ediliyor ve öfkesini kusanlar takdir ediliyor. Şizofreni, depresyon, obsesif kompülsif bozukluk, sosyal fobiler ve daha bir çok psikiyatrik sorunla karşı karşıyayız.
Peki bütün bu sorunlara karşı çözüm üretmesi beklenenler kimler? İslamî ilimlerden hangisi bunlara çözüm üretebilir?
Tasavvuf “kâl ilmi” mi “hal ilmi” mi?
Tarihte insanı manevi ve psikolojik sorunlardan kurtarmak için âlimler ve mutasavvıflar devredeydi. Tekkeler bir nevi manevi terapi yapıyordu. Tasavvufun en başta gelen ilgi alanı psiko-ruhsal sorunlardı.
Herhangi bir tasavvuf kitabını açtığınızda içindekiler kısmı; iyi huylar-kötü huylar, kalbin hastalıkları ve bunları tedavi yolları, öfkeyi yenme, şehveti kontrol, takvalı yaşama, tevekkül, kanaat vb. konuları içeren başlıklardan oluşmaktaydı. Biraz bilgilendirme yapan bir eser ise; zikrin fazileti ve nasıl zikir yapılacağı, gündelik hayatta uygulanabilecek sünnetler, yeme-içme adabı, ibadetlerin faziletleri ve hikmetleri gibi konular görülebilirdi. Zaten tasavvuf “kâl ilmi değil hal ilmi” denildiğinde bunlar anlaşılıyordu.
Günümüzde ise tasavvuf adına yola çıkanların bir çoğu, tarihteki bu misyonu terk etmiş görünüyorlar. Tasavvuf, günümüz insanın psiko-ruhsal sorunlarına bir çözüm üretmiyor artık. Stresle mücadele, öfke kontrolü ve çeşitli ruhi bunalımlara çözümler tasavvufun değil yoga gibi din dışı akımların meşgale alanı haline gelmiş bir görüntü çiziyor.
Akaid’e alternatif bir inanç sistemi üretme çabaları
Günümüzde bazı tasavvufçular, tasavvufu hal ilmi olmaktan çıkarıp kâl ilmi haline getirdiler. Şimdilerde onlar daha çok bütün dinlerdeki ezeli hikmetin aynı olup olmadığı, perennial felsefe, vahdet-i vücud, evliyanın tasarrufu, velilerin altın silsilesi, velilerin keşif ve ilham gücü gibi konularla ilgileniyorlar. Bütün bunları yaparken de değişik kültürlerin felsefelerinden yararlanıyorlar. Esasında bunlar inanç konularıdır. Bu alan Akaid’i ilgilendiriyor. Ancak gerek Batı felsefesi gerekse Hint dinleri gibi Doğu felsefelerinden etkilenen kimi çağdaş tasavvufçular, yani tasavvuf ilmiyle meşgul olanlar, insanın sorunlarına çözüm üretmek yerine Akaid’e alternatif bir inanç sistemi kurmanın derdindedir. İnsanın psikolojik sorunları hakkında neredeyse tek cümle kuramıyorlar. Tasavvuf artık çözüm üreten ve tedavi eden bir ilim değil, teorik tartışmaların ve zihinsel fantezilerin ağırlık kazandığı bir alan olmaya doğru ilerliyor.
Tarihte insanı manevi ve psikolojik sorunlardan kurtarmak için âlimler ve mutasavvıflar devredeydi. Tekkeler bir nevi manevi terapi yapıyordu. Tasavvufun en başta gelen ilgi alanı psiko-ruhsal sorunlardı.
Herhangi bir tasavvuf kitabını açtığınızda içindekiler kısmı; iyi huylar-kötü huylar, kalbin hastalıkları ve bunları tedavi yolları, öfkeyi yenme, şehveti kontrol, takvalı yaşama, tevekkül, kanaat vb. konuları içeren başlıklardan oluşmaktaydı. Biraz bilgilendirme yapan bir eser ise; zikrin fazileti ve nasıl zikir yapılacağı, gündelik hayatta uygulanabilecek sünnetler, yeme-içme adabı, ibadetlerin faziletleri ve hikmetleri gibi konular görülebilirdi. Zaten tasavvuf “kâl ilmi değil hal ilmi” denildiğinde bunlar anlaşılıyordu.
Günümüzde ise tasavvuf adına yola çıkanların bir çoğu, tarihteki bu misyonu terk etmiş görünüyorlar. Tasavvuf, günümüz insanın psiko-ruhsal sorunlarına bir çözüm üretmiyor artık. Stresle mücadele, öfke kontrolü ve çeşitli ruhi bunalımlara çözümler tasavvufun değil yoga gibi din dışı akımların meşgale alanı haline gelmiş bir görüntü çiziyor.
Akaid’e alternatif bir inanç sistemi üretme çabaları
Günümüzde bazı tasavvufçular, tasavvufu hal ilmi olmaktan çıkarıp kâl ilmi haline getirdiler. Şimdilerde onlar daha çok bütün dinlerdeki ezeli hikmetin aynı olup olmadığı, perennial felsefe, vahdet-i vücud, evliyanın tasarrufu, velilerin altın silsilesi, velilerin keşif ve ilham gücü gibi konularla ilgileniyorlar. Bütün bunları yaparken de değişik kültürlerin felsefelerinden yararlanıyorlar. Esasında bunlar inanç konularıdır. Bu alan Akaid’i ilgilendiriyor. Ancak gerek Batı felsefesi gerekse Hint dinleri gibi Doğu felsefelerinden etkilenen kimi çağdaş tasavvufçular, yani tasavvuf ilmiyle meşgul olanlar, insanın sorunlarına çözüm üretmek yerine Akaid’e alternatif bir inanç sistemi kurmanın derdindedir. İnsanın psikolojik sorunları hakkında neredeyse tek cümle kuramıyorlar. Tasavvuf artık çözüm üreten ve tedavi eden bir ilim değil, teorik tartışmaların ve zihinsel fantezilerin ağırlık kazandığı bir alan olmaya doğru ilerliyor.
Bütün dinlerin eşitliği... dinler arası diyalog... günümüz tasavvufçularından bir kısmı bu tür konuların zihni alt yapısını hazırlayan akademisyenler görünümündeler.
Ruhi ve psikolojik sorunlarına çözüm arayanlar ise İslam dışı akımların kucağına itiliyor.
İnsanın sorunlarını çözmeyi hedefleyen ve onu ruhi bunalımlardan kurtaracak bir İslamî ilime her zamankinden daha çok ihtiyaç var.
Ya da başka bir deyişle, tasavvufun aslına dönmesine ihtiyaç var. Hani o kâl ilmi olmayıp hal ilmi olan tasavvuf var ya, işte ona dönülmeli herhalde.
Allah yâr ve yardımcınız olsun.
04.01.2015
Bilal ESEN
